Цилиндрлік тісті берілістердің геометриясы және кинематикасы
Тісті берілістердің геометриясы мен кинематикасына қатысты барлық терминдер және анықтамалар стандартталған.
Негізгі параметрлері.
Тісті жұптың кіші доңғалағы – шестерня, ал үлкені – доңғалақ деп аталады. Шестерня параметрлеріне 1 индексін, ал доңғалақ параметрлеріне 2 индексін қосып жазады. Одан басқа түрлі жазықтықтар мен шеңберлерге қатысты қосымша әріпті индекстер қойылады: w – бастапқы жазықтығына немесе шеңберіне тиісті; b – негізгі жазықтығына немесе шеңберіне тиісті; a – тіс төбесі жазықтығына немесе шеңберіне тиісті; f – тіс ойығы жазықтығына немесе шеңберіне тиісті. Бөлу жазықтығына немесе шеңберіне қатысты параметрлерге қосымша индекстер қойылмайды.
11-суретте сыртқы іліністегі тісті берілістердің негізгі геометриялық өлшемдері келтірілген. Төменде солардың анықтамалары және шарты белгілері келтірілген.
z1 және z2 – шестерня мен доңғалақтың тістер саны.
Шеңберлік қадамp = pt – тісті доңғалақтың бөлу шеңбері бойынша көрші екі тістің аттас қабырғаларының иіні (доға) арасындағы қашықтық (бастапқы тісті рейканың қадамына тең).
Өсаралық арақашықтықaw- өсаралық түзу бойынша тісті доңғалақтар өстері арасындағы арақашықтық.
Профильдік ілінісу бұрышыα – рейка профилінің бұрышы. Бұл бұрыш аспаптық рейканың ілініс бұрышына тең және МЕСТ 13755-81 бойынша α =200.
Ілінісу бұрышыαw–N1N2 ілінісу сызығы мен ілінісу полюсінен өтетін өсаралық сызығына перпендикуляр түзу арасындағы бұрыш. Түзетіл-меген тісті доңғалақтар үшін αw = α = 20°.
Шеңберлік тістер модуліm – бөлу шеңберінің p шеңберлік қадамының π санына қатынасыm = p/π (тіс өлшемдерінің негізгі сипаттамасы немесе параметрі). Модульдің стандартталған (МЕСТ 9563-80) мәндері 3- кестеде келтірілген.
3-кесте
Тісті дөңгелек тістері модульдерінің
стандарт мәндері (МЕСТ9563-80)
Қатар
| Модульдер , мм
|
| 1; 1,25; 1,5; 2; 2,5; 3; 4; 5; 6; 8; 10; 12; 16; 20; 25; 32; 40; 50; 60; 80;100
|
| 1,125; 1,375; 1,75; 2,25; 2,75; 3,5; 4,5; 5,5; 7; 9; 11; 14; 18; 22; 28; 36; 45; 55; 70; 90
|
Бөлгіш шеңбер диаметріd – бұл шеңбер бойымен тісті кесу кезінде аспаптың домалайтын шеңбердің диаметрі. Бөлгіш шеңбер цилиндрлік тісті доңғалақтардың тістерінің өлшемдерін анықтау үшін базалы болады. d = mz.
Шестерня мен доңғалақтың бастапқы шеңберлер диаметрлері dw1 және dw2- айналу үдерісінде тісті доңғалақтар жұптары домалайтын шеңбер диаметрі. Нөлдік (түзетілмеген, нормаль) тісті доңғалақтарда бастапқы шеңбер диаметрі бөлгіш шеңбер диаметріне тең болады (d = dw).
Негізгі шеңбер диаметріdb– беріліс тісінің эвольвентасы сызылған шеңбер.
Тіс дөңесі шеңберінің диаметріdа– тістер дөңестерінен өтетін шеңбер диаметрі.
Тіс ойығы шеңберінің диаметріdf– тістер ойықтарынан өтетін шеңбер диаметрі.
Ілінісу полюсіP – берілістің тісті доңғалақтарының бастапқы беттерінің жанасатын нүктесі немесе нүктелері.
Ілінісу сызығыN1N2 – тісті берілістің қозғалмайтын буынына қатысты тістің қозғалысында тістердің жалпы түйіспе нүктелері траекториясы.
Ілінісу сызығының актив ұзындығыgα – N1N2 ілінісу сызығымен тіс дөңес шеңберлерінің қиылысқан нүктелері B1 және B2 арасындағы арақашықтық.
Тіс биіктігіh – тістің дөңес шеңбер диаметрі мен ойығы шеңбер диаметрі арасындағы арақашықтық. Бөлгіш диаметрі тіс биіктігін екіге бөледі.
Тіс қалпақшасы биіктігіha– тістің дөңес шеңбер диаметрі da мен бөлгіш шеңбер диаметрі d арасында орналасқан тіс бөлігі (ha = m).
Тіс аяғының биіктігіhf– тістің бөлгіш шеңбер диаметрі d мен ойығы шеңбер диаметрі df арасында орналасқан тіс бөлігі (hf = 1.25m).

11-сурет. Сырттай тісті іліністің геометриясы
МЕСТ 13755-81 бойынша бастапқы контурда мына параметрлер болады:α = 20°– профильдік бұрыш;hi* = 2ha*m – бастапқы контурдың батуы (кіруі) (мұндаha* = 1-тіс қалпақшасы биіктігінің коэффициенті); c – радиал саңылау ((c = c*m, мұндаc* = 0,25– радиал саңылау коэф-фициенті).
Сырттай және іштей іліністі түзутісті және қиғаштісті цилиндрлік тісті берілістің геометриясын есептеуге қажетті формулалар құрама кестеде келтірілген (3.4-кесте). Ескертеміз: түзутісті берілістерге қатысты барлық формулалардаβ = 0 қою қажет, сонымен қатар нормаль модульдің mn орнына m модульді алу керек.
4-кесте
Цилиндрлі тісті берілістің геометриясын есептеуге құрама формулалар
Параметр атауы
| Белгіленуі және есептеу формулалары
| Бастапқы берілігендер
| Тістер саны
| шестерня
| z1
| доңғалақ
| z2
| Нормаль модуль
| mn
| Тістің көлбеулік бұрышы
| β
| Бастапқы контур параметрлері
| Профильдік бұрыш
|
| Тіс қалпақшасы биіктігінің коэффициенті
| ha*
| Радиал саңылау коэффициенті
| c*
| Аспаптың жылжытукоэффиценті
| шестерня
| x1
| доңғалақ
| x2
| Тәж ені
| шестерня
| b1
| доңғалақ
| b2 = bw
| Есептеудегі геометриялық байланыстар
| Беріліс қатынасы немесе саны
| u = z2 / z1
| Бөлгіш өсаралық арақашықтық
|
| Жылжыту коэффициентерінің қосындысы
| xΣ = x2 ± x1
| Профильдік бұрыш
| tanαt =tan α / cos β
| Ілінісу бұрышы
| invαtw =
| Өсаралық арақашықтық
| aw =
| Бөлгіш диаметр
| шестерня
| d1 =
| доңғалақ
| d2 =
| Бастапқы диаметр
| шестерня
| dw1 =
| доңғалақ
| dw1 =
| Қабылданған жылжыту коэффициенті
| y =
| Теңдеуші жылжыту коэффиценті
| δy = x2 ± x1 – y
| Тіс төбесінің диаметрі
| шестерня
| da1 = d1 + 2mn(ha* + x1 – δy)
| доңғалақ
| da2 = d2 + 2mn(ha* + x2 – δy)
| Тіс ойығы диаметрі
| шестерня
| df1 = d1 + 2mn(ha* + c* – x1)
| доңғалақ
| df2 = d2 + 2mn(ha* + c* – x2)
| Тіс биіктігі
| шестерня
| h1 = 0,5(da1 – df1)
| доңғалақ
| h2 = 0,5(da2 – df2)
|
Ескерту: оң (+) таңба сыртқы ілінісуде, ал сол (–) таңба ішкі ілінісуде алынады.
4-кесте
Цилиндрлі тісті берілістің геометриясын есептеуге құрама формулалар
Параметр атауы
| Белгіленуі және есептеу формулалары
| Бастапқы берілігендер
| Тістер саны
| шестерня
| z1
| доңғалақ
| z2
| Нормаль модуль
| mn
| Тістің көлбеулік бұрышы
| β
| Бастапқы контур параметрлері
| Профильдік бұрыш
|
| Тіс қалпақшасы биіктігінің коэффициенті
| ha*
| Радиал саңылау коэффициенті
| c*
| Аспаптың жылжытукоэффиценті
| шестерня
| x1
| доңғалақ
| x2
| Тәж ені
| шестерня
| b1
| доңғалақ
| b2 = bw
| Есептеудегі геометриялық байланыстар
| Беріліс қатынасы немесе саны
| u = z2 / z1
| Бөлгіш өсаралық арақашықтық
|
| Жылжыту коэффициентерінің қосындысы
| xΣ = x2 ± x1
| Профильдік бұрыш
| tanαt =tan α / cos β
| Ілінісу бұрышы
| invαtw =
| Өсаралық арақашықтық
| aw =
| Бөлгіш диаметр
| шестерня
| d1 =
| доңғалақ
| d2 =
| Бастапқы диаметр
| шестерня
| dw1 =
| доңғалақ
| dw1 =
| Қабылданған жылжыту коэффициенті
| y =
| Теңдеуші жылжыту коэффиценті
| δy = x2 ± x1 – y
| Тіс төбесінің диаметрі
| шестерня
| da1 = d1 + 2mn(ha* + x1 – δy)
| доңғалақ
| da2 = d2 + 2mn(ha* + x2 – δy)
| Тіс ойығы диаметрі
| шестерня
| df1 = d1 + 2mn(ha* + c* – x1)
| доңғалақ
| df2 = d2 + 2mn(ha* + c* – x2)
| Тіс биіктігі
| шестерня
| h1 = 0,5(da1 – df1)
| доңғалақ
| h2 = 0,5(da2 – df2)
|
Ескерту: оң (+) таңба сыртқы ілінісуде, ал сол (–) таңба ішкі ілінісуде алынады.
Поиск по сайту:
|