Контроль диктантлар.

Көнчыгыш көзе.

Көнчыгышта көзнең иң матур чагы. Агачларның кызгылт-сары яфраклары җилдә селкенә. Күк йөзе зәп-зәңгәр. Диңгез тын. Анда-санда яткан балыкчы көймәләре диңгез күкрәгендә әкрен генә тирбәләләр. Әрле-бирле очкан акчарлаклар балыкчыларны үзләре белән чакыралар.

Ара-тирә очлы башлы янар таулар күренеп китә. Зәңгәрсу пәрдәгә төренгән офыктагы бу сопкалар күренер-күренмәс кенә утыралар.

Дулкын-дулкын булып, берсе өстенә икенчесе үрмәләгнсопка итәӨкләре алтын-көмеш белән чигелгән сыман булып күренәләр. (61 сүз.)

(Идрис Туктар буенча.)

Урманның дусы.

Табигатьнең иң гүзәл почмагы – урманнар. Елның кайсы гына вакыты булмасын, урман безне үзенә тарта. Ләкин урманнарны сакларга кирәк. Урманның дусы агачларны сындырмый, яфракларны һәм чәчәкләрне өзми. Ул кош ояларың туздырмый. Кошлар урманнарны корткычлардан саклыйлар. Корткычлар агач кайрысын бозалар, яфракларны тишәләр.

Урман дусы урманда ут якмый, янгын чыгармый. (47 сүз.)

(«Сабантуй» газетасыннан)

Искәрмә: корткычлар, кайры сүзләре искәртелә.

Биремнәр.

1. Парлы сүзләрне тулысынча язарга:

… - яфрак, … -бөкре, сап - … , … - чага.

2. 4 нче җөмләдәге сүзләрнең калын кушымчалары асларына сызарга.

3. Эш тамырыннан ясалган сүзләр уйлап язарга.

Сүз төркемнәре.

Исем.

Грамматик биремле диктант.

1. Күплектә килгән исемнәрненең асларына сызарга.

Мин Масрада кышны үткәрдем. Кояш карап, көннәрнең күңелен йомшартып, аны җылытып, өстенә ябынган ак юрганнарын чылатып, гөрләвекләрен агыза башлады. Тау башлары ачылып, кар астыннан чыккан урыннар яшелләнә, ташулар ага, чит җирләрдән килгән сыерчыклар сайрый, күгәрченнәр гөрли, кыш буена боегып яткан чыпчыклар да чүкелдәшә башладылар. (47 сүз.)

(Галиәскар Камал. Масра авылында яз башы.)

Искәрмә. Өтерләр искәртелә.

2. Урман сүзенә сораулар куеп, күчереп язарга.

Кыш көне урманда.

Без кыш көне урманга бардык. Урман ак карга төренгән. Урманда һава саф. Каеннар, наратлар ап-ак карга чумганнар. Кыш көне урманның үзенә бертөрле яме бар. Урманнан һич кайтасы килми. Без кышкы урманны бик яратабыз. (34 сүз.)

Контроль диктант.

Кар яуган.

Иртән уянып тәрәзәгә карадым. Урамда ябалак кар ява. Безгә ак сакаллы кыш бабай килгән. Бөтен җиргә карлар яудырган. Елгаларда калын боздан күперләр салган. Үзе ишек төбендә качып көтеп тора.

Мин урамга чыктым. Бер тузан юк, саф һава. Шул арада кыш бабай битне чеметеп алды. Ләкин мин аңа үпкәләмәдем, аның бөтен эше шул бит. (53 сүз.)

(Мәгариф.2000 ел, 11 номер.)

Биремнәр. 1. Сүзләрне килешләр белән төрләндереп язарга.

1 вариант 2 вариант

тәрәзә урман

2. Икенче җөмләдә баш кисәкләрне табып астына сызарга.

Кычытканның файдасы.

Кычытканда витамин бик күп. Кешеләр кычытканнан шулпа пешерәләр. Кычытканны, кар эремәсен өчен, кар өстенә җәяләр. Кычытканны тавыкларга турап ашатсаң, алар йомырканы күбрәк сала.

Кычытканны чапкач, без анны учмаларга бәйләдек. Ул учмаларны ферманың чормасына киптерергә элдек. Алар анда җилләп киптеләр. Кипкән кычытканны кыш көне хайваннарга ашаттык.

Кычыткан ул шундый файдалы үсемлек. (50 сүз.)

(Атилла Расих буенча.)

Бирем. Кычыткан сүзенең килешләрен билгеләргә.

Сыйфат.

Сүзлек диктант.

Иксез-чиксез, ирекле-ирексез, аклы-каралы, аксыл-сары, саргылт-көрән, үзсүзле, күзачкысыз, мәгънәле, мәхәббәтле, намуслы, тиңдәшсез, ак, кара, яшел, сары, зур, кечкенә, түгәрәк, серле, моңсу, ямьле, көчле, яңгырлы, тозлы, татлы.

Күрмә диктант.

Бирем. Исемнәрне үзләре бәйләнгән сыйфатлар белән күчереп язырга.

Сандугач.

Ямьле язны котлап,

Зур бакчада

Ак чәчәкләр аткан алмагач.

Алмагачның нечкә ботагында

Кагына-кагына сайрый сандугач.

Нәфис тавышы белән тойгыларның

Иң нәзек кылларын чиртә ул,-

Бәйрәм кебек якты яз иртәсен

Чиксез сөеп тәбрик итә ул.

Чут-чут итеп,

Баскан ботак очын

Тибрәп-тибрәп алган чагында

Таң калдыргыч матур тавышлары

Күңеллерәк яңгырый тагын да.

Үзе кебек дәртле тойгыларның

Иң нәзек кылларын чиртә ул,-

Бәйрәм кебек якты яз иртәсен

Сөеп шулай тәбрик итә ул. (67 сүз.)

(Әнәс Кари.)

Поиск по сайту: